Πυρκαγιά στην Κασσάνδρα, η επόμενη μέρα!

Η φωτιά στην Κασσάνδρα Χαλκιδικής δυστυχώς προκάλεσε σημαντικές υλικές ζημιές! Ωστόσο, ΕΥΤΥΧΩΣ δεν θρηνήσαμε περισσότερα θύματα παρά την έντασή της πυρκαγιάς, την ταχύτατη εξάπλωσή της, τα πολλά προβλήματα που παρουσιάστηκαν στις υποδομές της περιοχής (σταμάτησε η ηλεκτροδότηση και η υδροδότηση στην περιοχή), το γεγονός ότι εγκλωβίστηκαν από ξηράς στην Χανιώτη και στο Πολύχρονο πολλοί κάτοικοι και τουρίστες και τελικά, την καθυστερημένη αντιμετώπισή της. Όλα συνέβαλαν για την πρόκληση μιας πραγματικής καταστροφής, η οποία δεν αποφεύχθηκε. Με όλα αυτά που έγιναν θα λέγαμε ότι δεν θρηνήσαμε θύματα, επειδή… ο Θεός έβαλε το χεράκι του… ΕΥΤΥΧΩΣ!!! Η φωτιά πέρασε μέσα σε κατοικημένες περιοχές, έφτασε στην θάλασσα σε ορισμένα σημεία, ενώ σε όλο το δάσος βρίσκονται διάσπαρτες εξοχικές κατοικίες και τουριστικές υποδομές με πολλούς επισκέπτες αυτήν την περίοδο και παρ’ όλα αυτά δεν θρηνήσαμε θύματα πέρα από ένα πνιγμό του γερμανού τουρίστα. Επίσης, ΕΥΤΥΧΩΣ που δεν εκδηλώθηκε Σαββατοκύριακο… Ξεκίνησε την Δευτέρα 21/08, μόλις είχαν αποχωρήσει πολλοί επισκέπτες τόσο του Σαββατοκύριακου όσο και αυτών που παρέτειναν τις διακοπές του Δεκαπενταύγουστου.
Στα Μ.Μ.Ε. τόσο τα τοπικά όσο και τα εθνικής εμβέλειας έχει ήδη αρχίσει η συζήτηση για την απόδοση ευθυνών, η οποία γίνεται καλώς εφόσον επιφέρει βελτίωση στις υποδομές, στην πρόληψη, στην οργάνωση, αλλά και στην παιδεία μας για την αντιμετώπιση ανάλογων φυσικών καταστροφών! Με την εμμονή στην απόδοση ευθυνών στους «άλλους», υπάρχει κίνδυνος να αποπροσανατολιστούμε από την ουσία και τα απαραίτητα μέτρα που πρέπει να ληφθούν μετά την πυρκαγιά και η καταστροφή να γίνει αντικείμενο πολιτικής διαμάχης, ιδίως αυτήν την προεκλογική περίοδο! Ας αναλογιστούμε όλοι τις ευθύνες μας και ας προχωρήσουμε στην ορθολογική αντιμετώπιση της κατάστασης έτσι ώστε να μην επαναλάβουμε ξανά τα ίδια λάθη. Το δάσος δεν έχει κομματική υπόσταση…
Οι επερχόμενες, άμεσες πιθανές «φυσικές καταστροφές» που δύνανται να προκληθούν αν δεν προσέξουμε, είναι οι πλημμύρες. Τα πρωτοβρόχια έρχονται και η έκταση της καμένης βλάστησης περίπου 50.000 στρ., δημιουργεί σημαντικές ανησυχίες για την πιθανή πρόκληση πλημμύρων μετά από έντονες βροχοπτώσεις, κυρίως στις περιοχές γύρω από τα ρέματα! Στο σύνολο των χωριών της περιοχής καταλήγουν ξηρορέματα! Ας προσέξουμε αν δεν θέλουμε να ζήσουμε και άλλες καταστροφές! Πόσες φορές όμως θα «βάζει ο Θεός το χεράκι του» και δεν θα θρηνούμε θύματα; Ας γίνει το πάθημα – μάθημα και ας φροντίσουμε για άμεσες επεμβάσεις με στόχο την αντιπλημμυρική προστασία της περιοχής! Μετά από δασικές πυρκαγιές τα αντιπλημμυρικά μέτρα πρέπει να είναι κατά πολύ αυξημένα! Ταυτόχρονα, πρέπει να ληφθεί μέριμνα για καλύτερη οργάνωση της δασοπροστασίας και της πρόληψης από πυρκαγιές. Ας μην ξεχνάμε ότι δεν κάηκε όλη η Χαλκιδική! Η κάλυψη της Χαλκιδικής από πευκοδάση συνεχίζει να είναι υψηλή, πράγμα που σημαίνει ότι συνεχίζει να διατηρεί το ανταγωνιστικό πλεονέκτημα για τον τουρισμό. Ωστόσο, εάν δεν φροντίσουμε για την προστασία τους, θα είναι θέμα χρόνου να ζήσουμε σύντομα νέα ανάλογη καταστροφή, μιας και η πλειοψηφία των δασών της Χαλκιδικής είναι «ώριμα» και εξίσου ιδιαίτερα εύφλεκτα!
Για να αντιμετωπίσουμε με τον καλύτερο δυνατό τρόπο ανάλογα περιστατικά δεν έχουμε παρά να «ακούσουμε» την φύση και να μελετήσουμε τις λειτουργίες της, να υπερβούμε την ανθρωποκεντρική αντιμετώπιση του περιβάλλοντος, έτσι ώστε να προβούμε στις κατάλληλες δράσεις, μέσω της συνεργασίας και όχι του ανταγωνισμού με το «σπίτι μας» που λέγεται περιβάλλον!
Ας δούμε την Οικολογική και Περιβαλλοντική διάσταση της πυρκαγιάς!
Το πευκοδάσος ως οικοσύστημα, αναγνωρίζει την φωτιά και μάλιστα στην διαδρομή της φυσικής εξέλιξης του έχει «προσαρμοστεί» έτσι ώστε να αποτελεί μέρος της οικολογίας του! Οι κάτοικοι της περιοχής καθώς και όσοι έσπευσαν για να βοηθήσουν στην κατάσβεση έγιναν μάρτυρες της ταχύτατης εξάπλωσης της φωτιάς, παρά το γεγονός ότι άνεμοι που έπνεαν αυτήν την περίοδο, πέρα από το αρχικό μπουρίνι, δεν ήταν ιδιαίτερα ισχυροί. Όσοι ήταν παρόντες θυμούνται τις «πύρινες» κουκουνάρες να πετάγονται σε μεγάλη απόσταση κατά την διάρκεια της φωτιάς, με αποτέλεσμα να επιταχύνουν την εξάπλωση της. Αυτός ο μηχανισμός μας δείχνει ότι το πευκοδάσος «ήθελε» να καεί!!!
Το συγκεκριμένο δάσος ήταν πολύ «γέρικο». Τα περισσότερα δέντρα ήταν πολύ μεγάλα σε ηλικία ενώ η πυκνότητα του δάσους δεν επέτρεπε την ανάπτυξη νέων ατόμων με αποτέλεσμα να μην μπορεί να «ανανεωθεί» το οικοσύστημα. Από την στιγμή που δεν φροντίσαμε να ανανεώνουμε εμείς το πευκοδάσος με κοπή των γέρικων δέντρων και καθαρισμό των πευκοβελόνων, ήταν φυσικό αποτέλεσμα η τραγική εξέλιξη που όλοι παρακολουθήσαμε!
Τραγική για εμάς που θα στερηθούμε το δάσος για πάνω από 10 – 15 χρόνια και όχι για το δασικό οικοσύστημα το οποίο έχει ήδη ξεκινήσει την αναγέννησή του! Ήδη έχουν διασκορπιστεί οι πρώτοι σπόροι από τις καμένες κουκουνάρες και σε 10 χρόνια θα έχουμε πεύκα μέχρι και 10 ετών αφού την σπορά την έχει ήδη κάνει η φύση! Εμείς δεν έχουμε παρά να αφήσουμε ανεπηρέαστη την φύση να λειτουργήσει από μόνη της! Του χρόνου θα δούμε αυτήν την περιοχή ανθισμένη και καταπράσινη, ενώ σιγά-σιγά με τα χρόνια θα βλέπουμε την χαμηλή βλάστηση να αυξάνεται και οι αποχρώσεις του πράσινου να μεταβάλλονται όχι μόνο με την εποχή αλλά και με τον χρόνο. Σε 15 με 20 χρόνια θα έχουμε ένα πλήρες νεανικό πευκοδάσος που η πλειοψηφία των πεύκων θα καρποφορούν και η πλήρη επαναφορά στην προηγούμενη κατάσταση, με το σύνολο των ειδών θα έχει ολοκληρωθεί σε 50 περίπου χρόνια. Τα επόμενα χρόνια θα θαυμάσουμε την υψηλή παραγωγικότητα που παρουσιάζουν αντίστοιχα οικοσυστήματα μετά από πυρκαγιά και την σταδιακή αύξηση της βλάστησης με την εναλλαγή και την σταδιακή εποίκηση του συνόλου των ειδών. Μπορεί να προσομοιωθεί με την ζωή ενός ανθρώπου ο οποίος αναπτύσσεται ταχύτατα όσο ποιο νέος είναι ώσπου να ωριμάσει και να σταματήσει ή ανάπτυξή του και μετά από κάποια χρόνια ζωής να επέλθει ο θάνατος ως φυσική εξέλιξη!
Δεν έχουμε λοιπόν πρόβλημα από μία «Οικολογική Καταστροφή», όπως δυστυχώς ακούω σε όλα τα Μ.Μ.Ε. απλά η φύση λειτουργεί σε άλλους ρυθμούς… Η φύση όπως και οι ζωντανοί οργανισμοί (όπως και ο άνθρωπος), είναι δυναμικά συστήματα στο οποία αναπόσπαστα μέρη είναι ο θάνατος και η γέννηση.
Ωστόσο, χρειάζεται μεγάλη προσοχή τώρα έτσι ώστε να αποφευχθεί οποιαδήποτε ανθρωπογενή παρέμβαση που θα είχε ως αποτέλεσμα την παρεμπόδιση της φυσικής αναγέννησης του πευκοδάσους. Η οικολογική καταστροφή δεν έγινε, μιας και η ικανότητα αυτό-ανανέωσης είναι δεδομένη από τους φυσικούς μηχανισμούς, αλλά υπάρχει άμεσος κίνδυνος να πραγματοποιηθεί εάν οι δράσεις μας δεν συμβαδίζουν με τις αρχές της οικολογίας και δεν ληφθούν μέτρα για την προστασία των μηχανισμών αυτών, δηλαδή του κύκλου ζωής ενός πευκοδάσους!
Η αναδάσωση αποτελεί το χειρότερο που θα μπορούσαμε να κάνουμε στο δασικό οικοσύστημα αφού θα διακόπταμε την λειτουργία της φύσης που έχει σχέση με την αναγέννησή της. Με την αναδάσωση υπάρχει κίνδυνος από ένα φυσικότατο και ζωντανό δασικό με υψηλή βιοποικιλότητα οικοσύστημα, να το μετατρέψουμε σε μία μονοκαλλιέργεια πεύκου όπου λιγότερα είδη μπορούν να εποικίσουν, με χαμηλή βιοποικιλότητα! Ένα αντίστοιχο «τεχνητό» οικοσύστημα είναι ποιο εύθραυστο και επιρρεπές σε αρρώστιες και καταστροφές! Κλασική περίπτωση «υποβάθμισης του περιβάλλοντος» που ασκούνταν, κυρίως κατά το παρελθόν, για το «καλό του περιβάλλοντος», όταν η επιστήμη της Οικολογίας και του Περιβάλλοντος δεν είχε αναπτυχθεί στον βαθμό που έχει σήμερα! Ακόμα και αν αυτή γίνει με τις καλύτερες δυνατές αρχές της επιστήμης, αυτό που θα καταφέρουμε είναι να μετατρέψουμε ένα φυσικό δάσος σε τεχνητό…
Η αναδάσωση πρέπει να γίνει μόνο σε δασικές εκτάσεις που είχαν καεί στο παρελθόν στις οποίες τα νεαρά πεύκα δεν έχουν προλάβει να παράγουν σπόρους. Σε αυτή τη περίπτωση δεν μπορεί να λειτουργήσει η φυσική αναγέννηση. Ακόμα και αυτές οι περιοχές, εάν δεν αναδασωθούν θα καλυφθούν με πεύκα αλλά μετά από πολλά χρόνια με την εξάπλωση τους από τα γειτονικά δάση, έτσι ώστε θεωρώ ότι καλό θα ήταν να γίνει μια αραιή και με μεγάλη προσοχή αναδάσωση, μετά από την εκπόνηση των απαιτούμενων από την Νομοθεσία μελετών από αρμόδιους επιστήμονες.
Άλλες ανθρωπογενείς παρεμβάσεις οι οποίες πρέπει να αποφευχθούν αυστηρά είναι: η βόσκηση και η καταπάτηση στις καμένες περιοχές. Παρεμβάσεις πέρα από τον καθαρισμό από κορμούς και την τοποθέτησή τους σε αναβαθμίδες, ιδιαίτερα σε σημεία με μεγάλες κλίσεις για την μείωση της διάβρωσης, δεν χρειάζεται να γίνουν!
Πρέπει να αφήσουμε την φύση να αυτό-αναγεννηθεί! Εμείς πρέπει να εστιαστούμε στα μέτρα και στις μεθόδους που θα διασφαλίσουν την αποφυγή της ανθρώπινης παρέμβασης στο δάσος για τουλάχιστον 15 με 20 χρόνια. Ο βαθμός που αυτό θα επιτευχθεί θα αντικατοπτρίζει τον βαθμό επαναφοράς του οικοσυστήματος στην προηγούμενη, φυσική του κατάσταση! Ας βοηθήσουμε όλοι έτσι ώστε να επικρατήσουν οι αρχές της Επιστήμης και του σεβασμού των μηχανισμών της φύσης και όχι των μικροπολιτικών και ατομικών συμφερόντων! Και προτού κατακρίνουμε τους πολιτικούς, ας αναλογιστούμε ότι εμείς τους εκλέγουμε με την προσδοκία να ικανοποιήσουν τα προσωπικά μας θελήματα! Ας αναλογιστούμε πόσοι ψηφοφόροι θα είχαν ανάγκη να «μεγαλώσουν» το οικόπεδό τους χωρίς πολλά προβλήματα με τους θεσμούς! Ας υπερβούμε το προσωπικό μας συμφέρον και ας κοιτάξουμε το συλλογικό! Μόνο μετά από αυτή τη συνειδητοποίηση της συμμετοχής όλων μας, σε μικρότερο ή μεγαλύτερο βαθμό στην υποβάθμιση του περιβάλλοντος θα μπορούμε να υποχρεώσουμε τους πολιτικούς να εφαρμόσουν σωστές πολιτικές για την προστασία του περιβάλλοντος! Σήμερα, αντί να τους πιέζουμε για έργα που θα επιφέρουν το καλό του συνόλου, τους ζητάμε να ικανοποιήσουν το προσωπικό μας συμφέρον και στις χειρότερες των περιπτώσεων το «κακό» του γείτονά μας… Ας αναλάβουμε λοιπόν όλοι τις ευθύνες μας, ιδίως αυτήν την προεκλογική περίοδο και ας αποδείξουμε στους πολιτικούς που θα μας αντιπροσωπεύσουν την ερχόμενη τετραετία ότι αποφασίζουμε με γνώμονα το συλλογικό συμφέρον και τον σεβασμό στο περιβάλλον που θα αφήσουμε στην επόμενη γενιά, στα παιδιά μας! Τότε και μόνο τότε θα αλλάξουν τα πράγματα!
Η μέθοδος της «αντιπυράς»!
Η αντιμετώπιση των δασικών πυρκαγιών πρέπει να γίνεται με διαφορετικό τρόπο ανάλογα με τον τύπο του δάσους αλλά και τις μετωρολογικές και περιβαλλοντικές συνθήκες οι οποίες επικρατούν κατά την εξέλιξη της πυρκαγιάς! Θα ήθελα να αναφέρω μία μέθοδο δασοπυρόσβεσης που εφαρμόζουν οι κάτοικοι της περιοχής, ιδιαίτερα οι κάτοικοι του Κασσανδρινού οι οποίοι έχουν μεγαλώσει και άρα, έχουν «προσαρμοστεί» στο συγκεκριμένο πευκοδάσος! Την μέθοδο της «Αντιπυράς»! Σύμφωνα με αυτή, ελέγχεται η κατεύθυνση της φωτιάς και εκτιμάται ο χρόνος που αυτή θα προσεγγίσει έτσι ώστε να ανοίγονται ζώνες δασοπυρόσβεσης σε ικανή απόσταση οι οποίες καθαρίζονται εντελώς από βλάστηση με τεχνητά μέσα (σκαπτικά, μπουλντόζες, κτλ) έτσι ώστε να προκαθορίζεται η έκταση που θα καεί. Έπειτα, ανάβουν ελεγχόμενη φωτιά στην έκταση από την ζώνη προς το μέτωπο της φωτιάς, έτσι ώστε όταν αυτό πλησιάσει να συναντήσει κάρβουνα και όχι πρόσφορο καύσιμο ξύλο και τελικά να εξασθενίσει ώσπου να σβήσει.
Εάν η φωτιά φτάσει στην ζώνη δασοπυρόσβεσης με όλη της την ένταση, είναι πολύ εύκολο να επεκταθεί και πέρα από αυτήν, αφού τα κουκουνάρια του πεύκου όταν καίγονται έχουν την ιδιότητα να εκτοξεύονται πολλά μέτρα μακριά σαν πύρινες μπάλες και σε πολλές περιπτώσεις, περισσότερα από 100 μέτρα απόσταση! Έτσι, στην περίπτωση του συγκεκριμένου δάσους χαλέπιου πεύκης, να καθίστανται αυτές οι ζώνες ελλιπείς για την κατάπαυση της φωτιάς.
Όπως χαρακτηριστικά λένε οι κάτοικοι της περιοχής που ζουν σε αυτό το Δάσος «η φωτιά σβήνει μόνο με φωτιά»!
Ωστόσο, αυτή η διαδικασία πρέπει να γίνεται από έμπειρους, όπως οι κάτοικοι της περιοχής που έχουν μεγαλώσει με την φωτιά στο πευκοδάσος, γιατί στην αντίθετη περίπτωση μπορεί να δημιουργήσει μεγαλύτερο πρόβλημα!
Αυτή η μέθοδος είναι ένα εξαιρετικό παράδειγμα γνώσης που απορρέει από την εμπειρία των κατοίκων του Κασσανδρινού, αλλά και φυσικής προσαρμογής του ανθρώπου στο περιβάλλον του! Για να μπορέσει να επιβιώσει και να σώσει τις περιουσίες του ο άνθρωπος καταμεσής ενός τόσο εύφλεκτου πευκοδάσους, ανέπτυξε την γνώση της προστασίας του από δασικές πυρκαγιές! Αυτές οι μέθοδοι πρέπει να μελετούνται, να αξιολογούνται καθώς και να διδάσκουν όλους όσους ασχολούνται με την Δασοπροστασία και με το Περιβάλλον γενικότερα. Αυτά τα παραδείγματα πρέπει να εξελίσσονται και να εφαρμόζονται ανάλογα με την περίπτωση της φυσικής καταστροφής!
Αυτή η μέθοδος, η οποία σε ορισμένες περιπτώσεις (ανάλογα με το είδος του δάσους και τις καιρικές συνθήκες) είναι η πλέον κατάλληλη, δυστυχώς δεν επιτρέπεται από την κείμενη Νομοθεσία! Ωστόσο, σε αρκετές περιπτώσεις οι κάτοικοι της περιοχής την εφάρμοσαν, όπως στην περιοχή της Αγίας Αναστασίας όπου και σταμάτησε η φωτιά… Δεν είναι τυχαίο ότι ενώ όλο το δάσος καιγόταν, το Κασσανδρινό δεν κινδύνευσε παρ’ ότι «περικυκλώνεται» από το εν λόγω δάσος!
Κλείνοντας, θα ήθελα να ευχαριστήσω τόσο τους γνώστες της μεθόδου της αντιπυράς, όσο και τους επαγγελματίες υλοτόμους που κατέφθασαν κυρίως από την ορεινή Χαλκιδική αλλά και από άλλες περιοχές της Βόρειας Ελλάδας, οι οποίοι βοήθησαν σημαντικά στην γρήγορη διάνοιξη δασικών ζωνών και δρόμων.

Κοτσερίδης Ιωακείμ,
Περιβαλλοντολόγος
25 08 2006

http://www.halkidikinews.gr/content/view/434/27/